زبان لاتین چیست؟

زبان لاتین متعلق به خانواده زبان‌های هند و اروپایی با منشاء ایتالیایی است. این زبان در ابتدا زبان بخش کوچکی از قبیله ایتالیایی لاتین بود که در دوران ماقبل تاریخ در منطقه بالای تیبر و به نام لاتیوم می‌زیستند. همراه با فتح رومیان، زبان لاتین در سراسر ایتالیا گسترش یافت و سپس فراتر از مرزهای آن به گال، اسپانیا و دیگر سرزمین‌ها رسید. در طول امپراتوری روم، زبان لاتین اهمیت جهانی پیدا کرده بود. لاتین برای مدت طولانی زبان علم باقی ماند و شاهکار خلاق گالیله لازم بود تا علم ایتالیا با اطمینان به زبان محبوب ایتالیایی صحبت کند.

زبان‌ها در دنیا از نظر تاریخی و فرهنگی متنوع هستند و هر یک دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشند. یکی از زبان‌هایی که تاریخ طولانی و تأثیرگذاری داشته و بسیاری از زبان‌ها به آن تأثیر پذیرفته‌اند، زبان لاتین است. در این مقاله به معرفی زبان لاتین و تفاوت‌های اصلی آن با زبان انگلیسی خواهیم پرداخت، همراه ما باشید تا با این زبان جذاب آشنا شوید و تفاوت‌های آن با زبان انگلیسی را یادبگیرید.

تاریخچه زبان لاتین

پس از سقوط امپراتوری روم در سال ۴۷۶ میلادی زبان لاتین متوقف نشد. در قرون وسطی و رنسانس به عنوان زبان اصلی ادبی نوشتاری در اروپا باقی ماند و به تدریج به کارکردهای زبان گفتاری برای زبان‌های جدید تسلیم شد. نزدیکترین زبانها به لاتین ایتالیایی، اسپانیایی، پرتغالی، کاتالان، فرانسوی و رومانیایی است که از آن نشات گرفته است. این زبان‌ها را زبان‌های رمانتیک می‌نامند. زبان‌های عاشقانه، همراه با لاتین، به نوبه خود در خانواده زبان‌های هندواروپایی، همراه با زبان‌های اسلاوی، ژرمنی، بالتیک و غیره قرار می‌گیرند. بنابراین، لاتین با روسی، آلمانی، انگلیسی و یونانی مرتبط است، آنها یک زبان اجدادی مشترک دارند.

لاتین اغلب یک زبان “مرده” نامیده می‌شود. این عبارت کاملاً درست نیست. زبان لاتین “مرده” است فقط به این معنا که برای مدت طولانی کسانی که برای آنها زبان مادری است وجود ندارند.

چرا نمی‌توان لاتین را “مرده” نامید؟

اگرچه زبان لاتین اهمیت زبان بین المللی دانشمندان همه تخصص‌ها را که در قرن هجدهم به آن تعلق داشت از دست داده است، در تعدادی از زمینه‌های علمی جایگاه آن به عنوان زبان اصطلاحات علمی در زمان حاضر تزلزل ناپذیر است. اول از همه، این به پزشکی، زیست شناسی، زبان شناسی و حقوق مربوط می‌شود.

از قرن یازدهم حقوق رومی به یک علم پاناروپایی و پایه سیستم‌های مدرن حقوق خصوصی تبدیل شد و با آن لاتین جایگاه زبان مشترک حقوقدانان در سراسر اروپا را به دست آورد. مهمترین نقش را در روند گسترش حقوق روم، مکتب گلاساتورها که در ایتالیا ظاهر شد، ایفا کرد. Glossators در دانشگاه بولونیا (تاسیس در ۱۰۸۸) حقوق تدریس می‌کرد، جایی که آموزش به زبان لاتین انجام می‌شد. دانشجویان پس از تحصیل به وطن خود بازگشتند، دانشگاه‌های جدیدی تأسیس کردند که در آن زبان لاتین نیز زبان آموزشی شد. به زودی، آموزش در تمام دانشگاه‌های اروپا به زبان لاتین انجام شد، از جمله در دانشگاه مسکو، اولین دانشگاه روسی (تاسیس در سال ۱۷۵۵، در ابتدا شامل سه دانشکده، از جمله حقوق). تا قرن نوزدهم، نوشتن مقالات علمی به زبان لاتین مرسوم بود.

موقعیت غالب زبان لاتین در علم برای قرن‌های متمادی منجر به این واقعیت شده است که همه مفاهیم و پدیده‌های علمی تثبیت و تعریف اصطلاحی را به لاتین دریافت کردند. هنگامی که آثار لاتین بنیانگذاران و پدران علوم جدید شروع به ترجمه به زبان‌های جدید کرد، اصطلاحات لاتین حفظ شد.

لاتین در فرزندانش زنده است. از آنجایی که برخی زبان‌ها در نتیجه ادقام زبان لاتین با زبان‌های مردمان ساکن در قلمرو امپراتوری روم شکل گرفتند، این زبان‌ها بیشترین شباهت را به اجداد خود از نظر دستور زبان دارند. در واژگان آنها بیش از ۹۰ درصد کلمات منشأ لاتین دارند. زبان‌های عاشقانه فقط در اروپا صحبت نمی‌شود. از قرن پانزدهم، پرتغال، اسپانیا و فرانسه زبان‌های خود را به سایر قاره‌ها گسترش داده‌اند، به طوری که امروزه تقریباً دو سوم از سخنرانان زبان‌های رومی در خارج از اروپا و عمدتاً در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند.

لایه بزرگی از واژگان لاتین را می‌توان در سایر زبان‌های اروپایی یافت: انگلیسی (گروه آلمانی) تا ۸۰٪ از کلمات با منشاء لاتین را شامل می‌شود. کلمات لاتین به شدت وارد زبان روسی (گروه اسلاو) شده‌اند. لاتین یکی از زبان‌های کتاب مقدس است، زبان کلیسای کاتولیک، زبان رسمی واتیکان بوده و هست. تا دهه ۶۰ قرن بیستم، خدمات در کلیساهای کاتولیک فقط به زبان لاتین انجام می‌شد.

چرا لاتین برای پزشکی مهم است؟

در دوران امپراتوری روم، لاتین به شکل گیری و توسعه پزشکی کمک کرد. اصطلاحات و نام‌هایی که در روم باستان به وجود آمد تقریباً بدون تغییر به ما رسیده است. آثار سلسوس پزشک رومی پایه و اساس اصطلاحات پزشکی مدرن شد. بنابراین، از نظر تاریخی، لاتین و پزشکی به طور جدایی ناپذیری پیوند خورده‌اند.

در آناتومی، قسمت‌هایی از بدن انسان از زبان لاتین استفاده می‌شود. بیماری‌ها، شرایط انسانی، مواد موثره داروها و داروها نیز به لاتین نام دارند. داروسازان از همه کشورها نسخه‌ها را به لاتین می‌نویسند. بنابراین پزشکان ضمن تحصیل، ملزم به یادگیری زبان لاتین هستند.

همانطور که می‌بینید، لاتین تاریخ غنی و جالبی دارد که به طور جدایی ناپذیری با زمان حال پیوند خورده است. بدون ذکر زبان لاتین نمی‌توان در مورد طب مدرن، زیست شناسی، حقوق و دین صحبت کرد. زبان لاتین را به سختی می‌توان مرده نامید. در علم بین‌المللی و در زبان‌های رومی که از آن سرچشمه می‌گیرد به حیات و توسعه خود ادامه می‌دهد.

انواع زبان لاتین

زبان لاتین از شروع تا امروز تغییرات زیادی داشته است. این زبان با وجود این تغییرات به چند دسته طبقه‌بندی شده نام خاصی برای هر دسته مشخص شده است.

• لاتین باستان: اولین زبان لاتین شناخته‌ شده، لاتین باستان است که در کتیبه‌ها وآثار باستانی،دیده می‌شود. تاریخ آن هم به پادشاهی روم تا اخر دوران جمهوری روم برمی‌گردد. تقریبا نزدیک ۷۰۰ سال قبل از میلاد.
• لاتین کلاسیک: در اواخر دوران جمهوری روم حدود ۷۵ سال قبل از میلاد، لاتین باستان به لاتین کلاسیک تبدیل شده بود. شاعران و دانشمندان بزرگی در این دوره آثار ادبیات کلاسیک را منتشر کردند. دستور زبان‌های آموزشی امروزی هم ریشه در لاتین کلاسیک دارد.
• لاتین پسین: لاتین پسین در دوران باستان استفاده می‌شد. لاتین پسین را میان دوره‌های لاتین کلاسیک و لاتین قرون وسطی می‌دانند. سنت ژروم، از نویسندگان اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم، آثار خوبی با ادبیات لاتین پسین نوشته است.
• لاتین عامیانه: تحقیقات آثار لاتین باستان، مثل نوشته‌های پلوتوس، که شامل مکالمات روزمره است، مشخص می‌کند که یک زبان گفتاری دقیقا هم‌زمان با لاتین کلاسیک وجود داشته است. این زبان به‌ندرت نوشته می‌شده‌.
• لاتین قرون وسطی: لاتین قرون وسطی در دوره‌ لاتین پسا کلاسیک استفاده می‌شده. چرا که در آن زمان زبان گفتاری به زبان‌های مختلف رومی تبدیل شده بود.
• لاتین رنسانس: اکثر کتاب‌ها در قرن پانزده به زبان لاتین بودند. با موافقت اومانیست‌ها، لاتین در رنسانس به‌عنوان یک زبان گفتاری تقویت شده و آثاری هم به این زبان نوشته شد.
• لاتین مدرن: در اوایل دوران مدرن زبان لاتین همچنان مهم‌ترین زبان در اروپا بود. تا پایان قرن هفدهم بیشتر کتاب‌ها و اسناد دیپلماتیک به زبان لاتین نوشته می‌شدند.
• لاتین امروزی یا کلیسایی: این مدل را بیشتر کلیساهای کاتولیک رومی به کار می‌بردند. امروزه این زبان استفاده کننده بومی ندارد، اما هنوز برای اهداف مختلفی، ازجمله نوشتن کتب دینی، در جهان استفاده می‌شود.

تفاوت‌های اصلی زبان انگلیسی و لاتین

ماهیت مشکل مکالمه زبان انگلیسی با لاتین در قرن شانزدهم شروع شد. قرار بود انگلیسی جایگزین لاتین در برخی مناطق شود. حجم لغات و مفاهیم جدید، افق‌های جدیدی از علم که در دوران رنسانس به روی همه حوزه‌های دانش بشری گشوده شد، به ابزار فکری جدیدی نیز نیاز داشت که توسط سنت‌ها محدود نمی‌شد. زبان لاتین به شکلی که قرن‌ها فلسفه، دین و بلاغت قرون وسطی آن را مشروعیت بخشیده بود، نمی‌توانست خواسته‌های جدید را برآورده کند. زبان لاتین در انگلستان یک زبان خارجی در یک کشور خارجی بود. دوران دو زبانگی، زمانی که زبان خود و زبان دیگری حوزه کاربرد خود را در انگلستان محدود می‌کرد، به طور غیرقابل برگشتی گذشته است.

شکل گیری وحدت نسبی زبان انگلیسی به پایان رسید و تثبیت شد. مخالفان استفاده از زبان انگلیسی در حوزه ادبیات داده‌های متعددی را به عنوان استدلال اصلی خود ذکر کردند، اولاً در مورد اختلال در قواعد دستوری و املایی و ثانیاً در مورد حجم ناکافی فرهنگ لغت زبان انگلیسی که نمی‌تواند مفاهیم علمی را منتقل کند. 

حروف لاتین

حروف بزرگ لاتین: A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z

حروف کوچک لاتین: a b c d e f g h i k l m n o p q r s t v x y z

• الفبای لاتین شامل ۲۳ حرف بوده است، اما همانطور که می‌دانید الفبای انگلیسی ۲۶ حرف دارد.
• اگر دقت کنید متوجه می‌شوید در الفبای لاتین حروف J ,W ،U وجود ندارد.
• جالب است بدانید حرف C در لاتین به صورت /k/ تلفظ می‌شود.
• حرف Q تنها به استفاده نمی‌شود. همیشه یک U با خود دارد و دو حرف یک صدا می‌دهند (qu = kw).
• در زبان لاتین حرف S به صدای /z/ نمیدهد.
• حرف V همیشه در الفبای لاتین /w/ خوانده می‌شود.